Sytuacja na rynku gazu po burzliwym 2022 roku

Po rekordowych wzrostach cen gazu w 2022 roku, rynek powoli stabilizuje się, choć nadal pozostaje pod wpływem wielu czynników geopolitycznych i ekonomicznych. Rok 2022 przejdzie do historii jako okres bezprecedensowych wzrostów cen gazu w Europie, kiedy to notowania na holenderskim hubie TTF (kluczowym dla europejskiego rynku) przekraczały nawet 300 EUR/MWh, podczas gdy przed kryzysem oscylowały wokół 20 EUR/MWh.

Pierwsza połowa 2023 roku przyniosła względną stabilizację i znaczący spadek cen w porównaniu do rekordowych poziomów, co daje nadzieję na bardziej przewidywalną sytuację w drugiej połowie roku. Jakich zmian cenowych możemy spodziewać się w pozostałych miesiącach 2023 roku?

Kluczowe czynniki wpływające na ceny gazu w 2023 roku

Aby zrozumieć, jak mogą kształtować się ceny gazu w bieżącym roku, należy przeanalizować główne czynniki, które będą miały na nie wpływ.

1. Geopolityka i bezpieczeństwo dostaw

Sytuacja geopolityczna, w szczególności konflikt na Ukrainie, pozostaje kluczowym czynnikiem wpływającym na europejski rynek gazu. Po gwałtownych zmianach w 2022 roku, Europa zreorganizowała swoje łańcuchy dostaw, zwiększając import LNG oraz dostawy z alternatywnych kierunków:

  • Zwiększony import LNG głównie z USA, Kataru i Australii
  • Maksymalizacja dostaw rurociągowych z Norwegii i Algierii
  • Przyspieszona rozbudowa infrastruktury importowej LNG (nowe terminale, zwiększona przepustowość istniejących)

W przypadku Polski kluczową rolę w stabilizacji dostaw odgrywa terminal LNG w Świnoujściu oraz nowy gazociąg Baltic Pipe. Te inwestycje, wraz z rozbudową połączeń międzysystemowych z sąsiednimi krajami, znacząco zwiększyły bezpieczeństwo dostaw, co powinno mieć stabilizujący wpływ na ceny.

2. Stan zapasów i prognozy pogodowe

Europa weszła w 2023 rok z rekordowo wysokimi zapasami gazu, co było efektem zarówno łagodnej zimy 2022/2023, jak i świadomych działań państw europejskich dążących do maksymalizacji zapasów:

  • Na początku maja 2023 magazyny gazu w UE były wypełnione w ponad 60%, co znacznie przewyższa średnią wieloletnią dla tego okresu (ok. 40%)
  • Magazyny w Polsce osiągnęły poziom wypełnienia około 97% (stan na maj 2023)
  • Prognozy wskazują na możliwość osiągnięcia 90% wypełnienia magazynów w całej UE już w sierpniu, co znacznie wyprzedza cel wyznaczony na 1 listopada

Wysokie stany magazynowe działają stabilizująco na rynek i zmniejszają ryzyko gwałtownych wzrostów cen w przypadku zwiększonego zapotrzebowania, choć kluczowe znaczenie będzie miała nadchodząca zima 2023/2024. Prognozy długoterminowe sugerują, że może być ona zbliżona do średniej wieloletniej, co nie powinno generować dodatkowej presji na rynek.

3. Globalny rynek LNG i konkurencja o dostawy

Europa stała się kluczowym odbiorcą LNG na rynku globalnym, konkurując o dostawy głównie z krajami azjatyckimi. Sytuacja w tym zakresie będzie miała istotny wpływ na ceny gazu:

  • Chiny - ożywienie gospodarcze po pandemii COVID-19 może zwiększyć zapotrzebowanie na gaz, potencjalnie prowadząc do większej konkurencji o dostawy LNG
  • Japonia i Korea Południowa - tradycyjni importerzy LNG, których polityka energetyczna (w tym tempo powrotu do energetyki jądrowej) wpłynie na ich zapotrzebowanie importowe
  • Nowe moce eksportowe LNG - w 2023 roku oczekuje się umiarkowanego wzrostu globalnych zdolności eksportowych, głównie w USA i Katarze

Polska, dzięki długoterminowym kontraktom z dostawcami amerykańskimi i katarskimi, jest w relatywnie dobrej sytuacji, jednak ceny spotowe LNG będą nadal istotnie wpływać na ogólny poziom cen gazu w kraju.

4. Transformacja energetyczna i polityka klimatyczna UE

Długoterminowy wpływ na rynek gazu ma również europejska polityka klimatyczna i proces transformacji energetycznej:

  • Pakiet "Fit for 55" zakładający redukcję emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku
  • Strategia UE dotycząca metanu, mająca na celu ograniczenie emisji tego gazu w sektorze energetycznym
  • Rozwój odnawialnych źródeł energii oraz technologii wodorowych jako alternatyw dla gazu ziemnego

W krótkim i średnim okresie gaz jest jednak postrzegany jako paliwo przejściowe w transformacji energetycznej, co powinno podtrzymywać popyt, szczególnie w krajach takich jak Polska, które odchodzą od węgla.

Prognozy cenowe na drugą połowę 2023 roku

Biorąc pod uwagę powyższe czynniki, możemy sformułować prognozy dotyczące cen gazu w drugiej połowie 2023 roku.

Prognoza podstawowa - stabilizacja z umiarkowaną tendencją spadkową

Najbardziej prawdopodobny scenariusz zakłada względną stabilizację cen z lekką tendencją spadkową:

  • Ceny na europejskim hubie TTF w przedziale 30-40 EUR/MWh
  • Zmniejszenie premii cenowej za dostawy LNG w porównaniu do dostaw rurociągowych
  • Stopniowy powrót do sezonowości cen (wyższe w okresie zimowym, niższe w letnim)

Dla polskich odbiorców detalicznych sytuacja powinna być stabilna dzięki utrzymaniu ochrony taryfowej do końca 2023 roku. W przypadku odbiorców biznesowych, którzy zawierają indywidualne kontrakty, można oczekiwać stopniowych obniżek w porównaniu do kontraktów zawieranych w szczycie kryzysu.

Scenariusz optymistyczny - dalsza redukcja cen

Przy sprzyjających okolicznościach możliwa jest dalsza redukcja cen:

  • Ceny na hubie TTF spadające do poziomu 25-30 EUR/MWh
  • Szybsza niż oczekiwano rozbudowa mocy eksportowych LNG na świecie
  • Łagodna zima 2023/2024 i utrzymanie wysokich stanów magazynowych
  • Skuteczne wdrożenie europejskich mechanizmów ograniczających spekulacje na rynku gazu

Ten scenariusz przyniósłby dalszą ulgę zarówno gospodarce, jak i gospodarstwom domowym, choć należy pamiętać, że ceny prawdopodobnie i tak pozostaną wyższe niż przed kryzysem energetycznym.

Scenariusz pesymistyczny - powrót zmienności i wzrosty cen

Nie można jednak wykluczyć scenariusza negatywnego, który mógłby być spowodowany przez:

  • Nowe wydarzenia geopolityczne lub zakłócenia w dostawach
  • Surową zimę 2023/2024 prowadzącą do szybkiego wyczerpania zapasów
  • Gwałtowny wzrost popytu na LNG w Azji, prowadzący do przekierowania dostaw z Europy
  • Awarie kluczowej infrastruktury LNG lub przesyłowej

W tym scenariuszu ceny mogłyby ponownie przekroczyć 100 EUR/MWh, choć jest mało prawdopodobne, aby osiągnęły ekstremalne poziomy z 2022 roku, głównie dzięki lepszemu przygotowaniu Europy i dywersyfikacji źródeł dostaw.

Implikacje dla różnych grup odbiorców w Polsce

Prognozy cenowe mają różne implikacje dla poszczególnych grup odbiorców gazu w Polsce.

Gospodarstwa domowe

Dla gospodarstw domowych kluczowe znaczenie mają regulowane taryfy oraz mechanizmy ochronne wprowadzone przez rząd:

  • Utrzymanie w 2023 roku maksymalnej ceny gazu na poziomie 200,17 zł/MWh
  • Prawdopodobne przedłużenie mechanizmów osłonowych na zimę 2023/2024, choć potencjalnie w zmodyfikowanej formie
  • Stopniowe odchodzenie od wsparcia w miarę stabilizacji rynku, aby uniknąć nadmiernego obciążenia budżetu państwa

Gospodarstwa domowe powinny przygotować się na scenariusz stopniowego wzrostu rachunków w 2024 roku, w miarę jak mechanizmy osłonowe będą wygaszane, choć skala podwyżek powinna być znacznie mniejsza niż obawiano się w szczycie kryzysu.

Sektor przemysłowy

Dla odbiorców przemysłowych sytuacja jest bardziej złożona:

  • Duże przedsiębiorstwa często korzystają z własnych strategii zakupowych, zawierając kontrakty terminowe
  • Firmy, które zawarły długoterminowe kontrakty w szczycie kryzysu, mogą nadal płacić relatywnie wysokie ceny
  • Przedsiębiorstwa z elastycznymi strategiami zakupowymi mogą skorzystać z obecnej stabilizacji rynku
  • Dla sektorów energochłonnych (np. chemicznego, szklarskiego, ceramicznego) koszty gazu pozostają istotnym wyzwaniem konkurencyjnym

Sektor przemysłowy powinien rozważyć zrównoważoną strategię zakupową, łączącą kontrakty długoterminowe z zakupami na rynku spotowym, aby zabezpieczyć się przed zmiennością cen.

Sektor energetyczny

Dla sektora energetycznego, który w Polsce odgrywa coraz większą rolę w produkcji energii elektrycznej (w miarę odchodzenia od węgla), prognozy mają następujące implikacje:

  • Utrzymanie konkurencyjności elektrowni gazowych w stosunku do węglowych dzięki wysokim cenom uprawnień do emisji CO₂
  • Większa opłacalność inwestycji w nowoczesne, wysokosprawne bloki gazowe
  • Wzrost znaczenia elastycznych elektrowni gazowych jako uzupełnienia dla niestabilnych OZE

W dłuższej perspektywie sektor energetyczny będzie prawdopodobnie zmierzał w kierunku większej dywersyfikacji technologicznej, łącząc gaz z OZE i technologiami magazynowania energii.

Rekomendacje dla odbiorców gazu

W oparciu o prognozy cenowe na 2023 rok, można sformułować kilka rekomendacji dla różnych grup odbiorców gazu.

Dla gospodarstw domowych

  • Inwestycje w efektywność energetyczną - termomodernizacja, wymiana okien, optymalizacja systemów grzewczych to inwestycje, które zwracają się niezależnie od scenariusza cenowego
  • Rozważenie systemów hybrydowych - łączących kocioł gazowy z pompą ciepła lub fotowoltaiką
  • Śledzenie programów wsparcia - rządowe i samorządowe programy dotacji do wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji

Dla przedsiębiorstw

  • Dywersyfikacja strategii zakupowych - połączenie kontraktów długo- i krótkoterminowych
  • Audyt energetyczny - identyfikacja możliwości oszczędności i optymalizacji zużycia gazu
  • Inwestycje w technologie odzysku ciepła - szczególnie w procesach przemysłowych
  • Rozważenie alternatywnych źródeł energii - gdzie to możliwe, zastąpienie gazu biomasą, biogazem lub energią elektryczną z OZE

Dla samorządów i instytucji publicznych

  • Grupowe zakupy gazu - wykorzystanie efektu skali do negocjacji lepszych warunków
  • Modernizacja infrastruktury - efektywne systemy ogrzewania w budynkach publicznych
  • Rozwój lokalnych rozwiązań - biogazownie, lokalne sieci ciepłownicze oparte na OZE

Podsumowanie

Rynek gazu w 2023 roku znajduje się w fazie stabilizacji po bezprecedensowym kryzysie, który miał miejsce w 2022 roku. Obecne prognozy wskazują na stopniowy powrót do bardziej przewidywalnych poziomów cenowych, choć nadal wyższych niż przed kryzysem energetycznym.

Najważniejsze czynniki, które będą kształtować ceny w drugiej połowie roku, to geopolityka, stan zapasów i warunki pogodowe, dynamika globalnego rynku LNG oraz europejska polityka klimatyczna. W scenariuszu podstawowym oczekuje się stabilizacji z lekką tendencją spadkową, choć nie można wykluczyć zarówno bardziej optymistycznego, jak i pesymistycznego rozwoju sytuacji.

Dla polskich odbiorców gazu kluczowe znaczenie będą miały mechanizmy regulacyjne i osłonowe, które powinny być stopniowo wygaszane w miarę stabilizacji rynku. Zarówno gospodarstwa domowe, jak i przedsiębiorstwa powinny wykorzystać obecny okres relatywnej stabilności do optymalizacji zużycia gazu i inwestycji w efektywność energetyczną, co przyniesie korzyści niezależnie od przyszłych scenariuszy cenowych.

W dłuższej perspektywie, transformacja energetyczna i polityka klimatyczna będą prowadzić do ewolucji roli gazu w miksie energetycznym - od paliwa przejściowego do potencjalnej integracji z technologiami niskoemisyjnymi, takimi jak wodór czy biometan. Zrozumienie tych długoterminowych trendów jest kluczowe dla podejmowania strategicznych decyzji inwestycyjnych zarówno przez dostawców, jak i odbiorców gazu.